Op pad met Oud-Utrecht: Rosarium een van de oudste rozentuinen (2024)

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze wandeling gaat door een donkere krocht, langs een bomen- en bloemenparadijs met als klapstuk een rozenfestijn.

We beginnen op de Offerhausweg die tegen fort De Bilt ligt. Het fort was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en kon de Biltsestraatweg afsluiten. Het verdedigingswerk heeft van 1819 tot 1929 dienst gedaan. Toen het verkeer toenam, vormde het een obstakel. Om dat probleem op te lossen werd de Biltsestraatweg dwars door het fort aangelegd en ontstonden er twee ‘forthelften’.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Gebukt

Aan het einde van de Offerhausweg is linksaf een wandelpad dat we inslaan, langs de drukke Waterlinieweg. We gaan over een bruggetje en dan rechtsaf en duiken onder de weg door. Het water reikt hoger dan het wandelpad, maar door de betonnen wand houden we droge voeten. Blijf gebukt, want de doorgang is laag.

De Waterlinieweg is aangelegd in 1942 als Rijksweg 22. De weg ligt hier sinds de jaren 60 als verhoogde transportader. Als we door de krocht van de Waterlinieweg gekropen zijn volgen we linksaf het wandelpad, langs het water. We gaan weer een brug over en komen uit bij de Stolberglaan. Degenen die het onverharde pad beu zijn, gaan rechtdoor de verharde Stolberglaan in. Rechts ervan ligt het Bospad Stolberglaan dat bedekt is met houtsnippers. We wandelen door een ecologische verbindingszone tussen de stad en de buitengebieden. De dikte van de bomen suggereert een heel oud pad. De groenstrook wordt beheerd door de omwonenden.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Tien gevallenen

Aan het einde van de Stolberglaan, of het pad met houtsnippers, zien we het Rosarium waar we straks naar toe zullen gaan. Eerst gaan we linksaf en ter hoogte van de Nassaustraat steken we de weg over om in de Prinses Marijkelaan uit te komen. Links staat een huizenrij uit de jaren 30. Rechts ligt een driehoekig plantsoen met op de punt een bijzondere zwerfkei. De steen vormt een monument van een trieste gebeurtenis die vele Utrechters zullen kennen als het Rosarium-incident. Twee dagen na de capitulatie van de Duitse bezetter, op 7 mei 1945, gingen twaalf verzetsleden naar het huis van Mussert aan de Prinses Marijkelaan nummer 4 om hem te arresteren. Kennelijk dachten ze dat het veilig was, maar tien van hen werden door nog aanwezige Duitse soldaten doodgeschoten. Twee wisten er te ontkomen. De tien namen van de slachtoffers prijken op een plaquette op de gemetselde rand van het monument.

Honderden rozensoorten

Met de namen nog in onze gedachten lopen we om het driehoekige plantsoen. Ter hoogte van de bushalte steken we de weg over en gaan linksaf. De ingang van het Rosarium bevindt zich rechts van ons. Met een beetje geluk is het hek open, want de tuin kent een beperkte openstelling. Na zonsondergang en ’s nachts kunnen we er niet in. Wie fiets en hond thuislaat, kan naar hartenlust genieten van de vele soorten rozen. Ooit, in 1910, werd deze lap grond ingericht als proefveld door de rozenvereniging Nos Jungunt Rosae (NJR). De NJR vroeg aan de Gemeente Utrecht om grond beschikbaar te stellen, omdat de oude plek aan de Biltstraat bij een rozenkweker te krap was geworden. Aanvankelijk konden alleen rozenkwekers en (rijke) geïnteresseerden lid worden, maar gaandeweg wilde de vereniging de rozenteelt onder een breed publiek onder de aandacht brengen. Blijkbaar had de stad nog zoveel grond dat een Rosarium geen probleem was.
Tekst loopt door onder de afbeelding

Fontein en vogels

De gemeenteplantsoenmeester Jan Denier van der Gon (1856-1933) was tevens tuinarchitect en mocht de tuin ontwerpen. In maart 1912 begon hij met de aanleg van het parkje. De NJR kreeg de grond gratis in bruikleen van de Gemeente. In ruil daarvoor kweekte en leverde de NJR de rozen voor het Rosarium en voor een gemeentelijke rozenkwekerij. De Gemeente zorgde voor bemesting en onderhoud van het Rosarium. In de begintijd stonden er bij het aanbreken van het seizoen zo’n 200 verschillende soorten rozen tegelijkertijd in bloei. Dat moet een mooi kleurenschouwspel zijn geweest. Dat vonden de mensen toen ook. In het jaar na de opening, in 1913, telde de opzichter op een drukke zondag zo’n 400 bezoekers per half uur.
Tekst loopt door onder de afbeelding

In 1939 bevroor in de heel strenge winter 90% van de rozenstruiken. De NJR kon mede door deze rampzalige winter het hoofd niet meer boven water houden. De Gemeente Utrecht nam het beheer over. In 1957 kwam het onderhoud helemaal in handen van de gemeente. Er staan nu veel minder rozen dan vroeger, en ook heel andere soorten, maar deze zijn veel beter bestand tegen ongedierte en tegen barre weersomstandigheden. Het Rosarium is gelukkig op de lijst van gemeentelijke monumenten geplaatst en mag zich een van de oudste rozentuinen van Nederland noemen.

In het Rosarium staan twee beelden die tegengesteld lijken aan elkaar: ‘Vechtende Kalkoenen’ (1965) van beeldhouwer Th. Mulder en ‘Twee Rustende Duiven’ (1985) van Janko Berman. In het midden staat een fontein uit de tijd van Denier van der Gon. Er staan genoeg banken om even rustig te zitten en tot zonsondergang te genieten van de rozenpracht in ons mooie Utrecht.

Tekst: Ester Smit

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.